فاطمه ای که معصومه بود

بسم الله

تاریخ، چشم به راه فاطمه ای دیگر است. انتظار به سر می آید و شمیم دل نوازی، خانه خورشید را فرامی گیرد. خنکای حضور دوباره فاطمه (علیها السلام) در فضای مدینه جاری می شود و کوثر فاطمی، جوشیدن می گیرد. به کوچه باغ های حرم تو پناه می آورم و در سایه سار ملکوتی آن، نفسی تازه می کنم. کنار نهر استجابت می نشینم و قطره ای می شوم در آبی زلال اشک های زایران ات. ضریح نورانی ات را در آغوش می گیرم و از بین شبکه های آن، مزار مطهر تو را تماشا می کنم. باورم نمی شود! آیا به این سادگی، به زیارت تو آمده ام! تو که زیارت ات، هم سان زیارت یاس گم شده مدینه است!
حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام)، روز اول ذیقعده سال 173 سال هجری، در شهر مدینه، چشم به جهان گشود. این بانوی بزرگ وار، از همان آغاز، در محیطی پرورش یافت که پدر و مادر و فرزندان، همه، به فضایل اخلاقی آراسته بودند. عبادت و زهد، پارسایی و تقوا، راست گویی و بردباری، استقامت در برابر ناملایمات، بخشندگی، پاک دامنی و نیز یاد خدا، از صفات برجسته این خاندان پاک سیرت و نیکو سرشت بود. پدران این خاندان، برگزیدگان و پیشوایان هدایت، گوهرهای تاب ناک امامت و سکان دارای کشتی انسانیت بودند.

سرچشمه دانش

حضرت معصومه (علیها السلام)، در خاندانی که سرچشمه علم و تقوا و فضایل اخلاقی بود، پرورش یافت. پس از آن که پدربزرگ وارش، شهید شد، فرزند آن امام، حضرت رضا (علیه السلام)، عهده دار تعلیم و تربیت خواهران و برادران خود شد و تأمین مخارج آنان را نیز بر عهده گرفت. در اثر توجهات زیاد آن حضرت، هر یک از فرزندان امام کاظم (علیه السلام)، به مقامی والا دست یافتند و زبان زد همگان شدند.
«ابن صباغ ملکی» در ابن باره می گوید:
«هر یک از فرزندان ابن الحسن موسی، معروف به کاظم، فضیلتی مشهور دارد. » بدون تردید، در میان فرزندان امام کاظم (علیه السلام)، بعد از حضرت رضا (علیه السلام)، حضرت معصومه (علیها السلام)، از نظر علمی و اخلاقی، والا مقام ترین آنان است. از اسامی، لقب ها، تعریف ها و توصیفاتی که ائمه اطهار (علیهم السلام) از ایشان گفته اند، این حقیقت، آشکار و روشن می شود که ایشان نیز چون حضرت زینب (علیها السلام)، «عالمه غیر معلمه» بوده است.

مظهر فضایل

حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام)، مظهر فضایل و مقامات است. روایات معصومان (علیهم السلام)، فضیلت ها و مقامات بلندی را به آن حضرت، نسبت می دهد. امام صادق (علیه السلام) در این باره می فرمایند: «آگاه باشید که برای خدا، حرمی است و آن مکه است و برای پیامبر خدا، حرمی است و آن مدینه است و برای امیرمؤمنان، حرمی است و آن کوفه است. بدانید که حرم من و فرزندانم بعد از من، قم است. آگاه باشید که قم، کوفه کوچه ماست.
بدانید بهشت، هشت دروازه دارد که سه تای آن ها به سوی قم است. بانویی از فرزندان من به نام فاطمه، دختر موسی، در آن جا رحلت می کند که با شفاعت او، همه شیعیان ما وارد بهشت می شوند. »

مقام علمی حضرت معصومه (علیها السلام)

حضرت معصومه (علیها السلام)، از جمله بانوان گران قدر و والا مقام جهان تشیع است و مقام علمی بالایی دارد. نقل شده که روزی، جمعی از شیعیان، به قصد دیدار حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) و پرسیدن پرسش هایی از ایشان، به مدینه منوره مشرف شدند. چون امام کاظم (علیه السلام) در مسافرت بود، پرسش های خود را به حضرت معصومه (س) که در آن هنگام، کودکی خردسال بود، دادند. فردای آن روز، برای بار دیگر، به منزل امام رفتند. ولی هنوز ایشان از سفر برنگشته بود. پس به ناچار، پرسش های خود را باز خواستند تا در مسافرت بعدی به خدمت امام برسند، غافل از این که حضرت معصومه (علیها السلام)، جواب پرسش ها را نوشته بود. وقتی پاسخ ها را دیدند، بسیار خوشحال شدند و پس از سپاس گزاری فراوان، شهر مدینه را ترک کردند. از قضای روزگار، در بین راه، با امام موسی بن جعفر (علیه السلام) مواجه شده، ماجرای خویش را باز گفتند. وقتی امام، پاسخ پرسش ها را مطالعه کردند. سه بار فرمودند: «پدرش به فدایش. »

فضیلت زیارت

دعا و زیارت، پر و بال گشودن از گوشه تنهایی و تا اوج، با خدا بودن است. دعا و زیارت، جامی است زلال از معنویت ناب، در کام عطش ناک زندگی و زیارت حرم حضرت معصومه (علیها السلام)، بارقه امیدی در فضای غبارآلود زمانه، فریاد روح مهجور در هنگامه غفلت و بی خبری و نسیمی فرح ناک و برخاسته از باغ های بهشت است. زیارت مرقد حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام) ، انسان را از غرق شدن در گرداب نومیدی باز می دارد و به تلاش بیشتر، دعوت می کند. زیارت مزار با صفای کریمه اهل بیت (علیها السلام) سبب می شود که زایر حرم، خود را نیازمند پروردگار ببیند، در برابر او خضوع کند، از مرکب غرور و تکبر که سرچشمه تمام بدبختی ها و سیه روزی هاست، فرود آید و حضرت معصومه (علیها السلام) را واسطه درگاه پروردگار عالمیان قرار دهد. بر همین اساس است که برای زیارت آن حضرت، پاداش بسیار بزرگی وعده داده شده و آن، ورود به بهشت است. در این باره امام جواد (علیه السلام) فرمود: «هرکس، عمه ام را در قم زیارت کند، بهشت از آن اوست. »

برگزیدن شهر قم

پس از آن که حضرت معصومه (علیها السلام) به شهر ساوه رسید، بیمار شد. چون توان رفتن به خراسان را در خود ندید، تصمیم گرفت به قم برود. یکی از نویسندگان، درباره این که چرا حضرت معصومه (علیها السلام) شهر قم را برگزید، می نویسد: «بی تردید، می توان گفت که آن بانوی بزرگ، روی ملهم و آینده نگر داشت و با توجه به آینده قم و محوریتی که بعدها برای این سرزمین می دید، بدین دیار روی آورد. »

زیارت حضرت معصومه (علیها السلام) از منظر روایات

درباره فضیلت زیارت حضرت معصومه (علیها السلام)، روایاتی فراوانی از پیشوایان معصوم رسیده است. از جمله، هنگامی که یکی از محدثان بر جسته قم، به نام «سعد بن سعد» ، به محضر مقدس امام رضا (علیه السلام) شرف یاب می شود، امام هشتم، خطاب به ایشان می فرماید: «ای سعد! از ما در نزد شما قبری است. » سعد می گوید: فدایت شوم! آیا قبر فاطمه، دختر موسی بن جعفر (علیهما السلام) را می فرمایید؟ می فرماید: «آری، هرکس، او را زیارت کند، در حالی که به حق او آگاه باشد، بهشت از آن اوست. »
پیشوای جهان تشیع، امام جعفرصادق (علیه السلام) نیز در این باره می فرماید: «هرکس، او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود. » در حدیث دیگری آمده است: «زیارت او، هم سنگ بهشت است. »

زیارت ماثور درباره حضرت معصومه (علیها السلام)

یکی از ویژگی های حضرت معصومه (علیها السلام)، زیارت نامه ای است که از معصومان (علیهم السلام) به ما رسیده و پس از حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام)، او تنها بانوی بزرگ واری است که زیارت ماثور دارد. بانوان برجسته ای مانند «آمنه بنت وهب»، «فاطمه بنت اسد»، «خدیجه بنت خویلد»، «فاطمه ام البنین»، «زینب کبری»، «حکیمه خاتون» و «نرجس خاتون» که هیچ شک و تردیدی، درباره مقام بلند و جایگاه رفیع آن ها نیست، هیچ کدام زیارت ماثور از معصومان (علیهم السلام) ندارند و این، نشان دهنده مقام والای این بانوی گران قدر اسلام است.

امام رضا (علیه السلام) و لقب «معصومه»

حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام) ، بانویی بهشتی، غرق در عبادت و نیایش، پیراسته از زشتی ها و شبنم معطر آفرینش است. شاید یکی از دلایل انتخاب نام «معصومه» برای این بانو، آن باشد که عصمت مادرش، حضرت زهرا (علیها السلام)، در او تجلی یافت. براساس پاره ای از روایات، این لقب را امام رضا (علیه السلام)، برای این بانوی والا مقام برگزیدند؛ چنان که فقیه بلند اندیش و سپید سیرت شیعه، «علامه مجلسی»، در این باره می گوید: امام رضا (علیه السلام) در جایی فرمود: «هرکس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده است. »

کریمه اهل بیت

از حضرت معصومه (علیها السلام) در میان دانش مندان و فقیهان گران قدر شیعه، با لقب «کریمه اهل بیت» یاد می شود. از میان بانوان اهل بیت، این نام زیبا، تنها به آن حضرت اختصاص دارد. براساس رویای صادق و صحیح نسب شناس گران قدر، مرحوم «آیت الله مرعشی نجفی»، این لقب از طرف امام صادق (علیه السلام) برای حضرت معصومه (علیها السلام) انتخاب شده است. در این رویا، امام صادق (علیه السلام) به آیت الله نجفی که با دعا و راز و نیاز، تلاش پی گیری برای یافتن قبر مطهر حضرت زهرا (علیها السلام) آغاز کرده، خطاب فرمود: «بر تو باد به کریمه اهل بیت. »

القاب حضرت معصومه (علیها السلام)

سه زیارت نامه برای حضرت معصومه (علیها السلام) ذکر شده که یکی از آن ها مشهور و دوتای دیگر، غیر مشهور است. اسامی و لقب هایی که برای حضرت معصومه (علیها السلام) در دو زیارت نامه غیر مشهور ذکر شده، این هاست: طاهره (پاکیزه)، حمیده (ستوده)، بره ( نیکوکار)، رشیده (حدیافته)، تقیه (پرهیزگار)، رضیه (خشنود از خدا)، مرضیه (مورد رضایت خدا)، سیده صدیقه (بانوی بسیار راست گو)، سیده رضیه مرضیه (بانوی خشنود خدا و مورد رضای او)، سیده ی نساء العالمین (سرور زنان عالم). همچنین محدثه و عابده، از صفات و القاب حضرت معصومه (علیها السلام) است.

شفاعت حضرت معصومه (علیها السلام)

بالاترین جایگاه شفاعت، از آن رسول گرامی اسلام است که در قرآن کریم، از آن به «مقام محمود» یاد شده است. هم چنین، دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم اسلام، شفاعت گسترده ای دارند که بسیار وسیع و جهان شمول است و می تواند شامل همه اهالی محشر باشد. این دو بانوی عالی قدر، صدیقه اطهر، حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) و شفیعه روز جزا، حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام) هستند. در مورد شفاعت گسترده حضرت زهرا (علیها السلام)، همین بس که شفاعت، مهریه آن حضرت است و به هنگام ازدواج، پیک وحی، طاقه ابریشمی از سوی پروردگار آورد که بر آن، جمله «خداوند مهریه فاطمه زهرا را شفاعت گنه کاران از امت محمد (صلی الله علیه وآله) قرار داد» نوشته شده بود. این حدیث را اهل سنت نیز نقل کرده اند. پس از فاطمه زهرا (علیها السلام) از جهت گستردگی شفاعت، هیچ بانویی به شفیعه محشر، حضرت معصومه (علیها السلام) نمی رسد. امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند:
«با شفاعت او، همه شیعیان ما وارد بهشت می شوند. »

راز قداست قم

در احادیث زیادی، به قداست قم اشاره شده است. امام صادق(علیه السلام)، قم را حرم اهل بیت (علیهم السلام) و خاک آن را پاک و پاکیزه دانستند. هم چنین ایشان، در حدیث مشهوری درباره قداست قم، به گروهی از اهالی ری فرمودند: «بانویی از فرزندان من، به نام فاطمه دختر موسی، در آن جا رحلت می کند که با شفاعت او، همه شیعیان ما وارد بهشت می شوند. »
این حدیث را امام صادق (علیه السلام) هنگامی فرمودند که حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام)، هنوز دیده به جهان نگشوده بود. این حدیث والا، از رمز شرافت و قداست قم، پرده بر می دارد و روشن می شود که فضیلت و شرافت این شهر که در روایات آمده، از ریحانه پیامبر، کریمه اهل بیت (علیهم السلام)، مهین بانوی اسلام، حضرت معصومه (علیها السلام) است که در این سرزمین، دیده از جهان فرو بست.

محبت و مباهات حضرت معصومه (علیها السلام) به امام هشتم

مدت 25 سال، حضرت رضا (علیه السلام)، تنها فرزند «نجمه خاتون» بود. پس از ربع قرن انتظار، سرانجام ستاره ای تابان، از دامان نجمه درخشید که هم سنگ امام هشتم (علیه السلام) بود. حضرت معصومه (علیها السلام) و برادرش، امام رضا (علیه السلام)، عواطف سرشار و محبت شگفت انگیزی به هم داشتند. هنگامی که نصرانی می پرسد:
شما که هستید؟ می فرماید: «من، معصومه، خواهر امام رضا (علیه السلام) هستم. » این تعبیر، از محبت سرشار آن حضرت به برادر بزرگ وارش امام رضا (علیه السلام) و نیز از مباهات ایشان به این خواهر - برادری سرچشمه می گیرد.

سرآمد بانوان

بنابر مستندات رجالی، فرزندان دختر امام کاظم (علیه السلام) دست کم 18 تن بوده اند و فاطمه، در بین این همه بانوی گران قدر، سرآمد بود. حاج شیخ عباس قمی، آن گاه که از دختران موسی بن جعفر (علیه السلام) سخن می گوید، درباره فاطمه معصومه (علیها السلام) می نویسد: «برحسب آن چه به ما رسیده، افضل آن ها، سیده جلیله معظمه، فاطمه بنت امام موسی (علیه السلام)، معروف به معصومه است. »

فضیلت بی نظیر

«شیخ محمدتقی تستری»، در «قاموس الرجال»، حضرت معصومه (علیها السلام) را بانوی اسوه معرفی کرد و فضیلت وی را در میان دختران و پسران حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام)، بعد از امام رضا (علیه السلام)، بی نظیر دانسته است. ایشان چنین می نویسد:
«در میان فرزندان امام کاظم (علیه السلام)، بعد از امام رضا (علیه السلام)، کسی هم شأن حضرت معصومه (علیها السلام) نیست. »
بی گمان، این اظهار نظرها و نگرش ها درباره شخصیت فاطمه دختر موسی بن جعفر (علیه السلام)، بر برداشت هایی استوار است که از متن روایات وارده از ائمه اطهار (علیهم السلام) به دست آمده است. این روایت ها، مقام هایی را برای فاطمه معصومه (علیها السلام) بر شمرده اند که نظیر آن، برای دیگر برادران و خواهران وی نیامده. نام فاطمه معصومه (علیها السلام)، در شمار زنان برتر جهان قرار دارد.

بوی وصال

بی شک، اهل بیت پیامبر (علیهم السلام)، چهره های پرفروغی به جهانیان عرضه کرده اند که نام شان، مانند ستارگان درخشان، در آسمان فضایل می درخشد. درخشان ترین ستاره در میان بانوان بیت امام هفتم، فاطمه، فرزند پاکیزه موسی بن جعفر (علیه السلام) است؛ بانویی که سال هاست تشنگان معرفت، از حریم اش، زلال ایمان می نوشند و عارفان، با گذر بر زندگی فرزانه وارش و درک لحظه های آسمانی شدن اش، درهای عروج را به روی خود می گشایند و بوی وصال را در گستره زمین، منتشر می کنند.
به جان پاک تو ای دختر امام، سلام به هر زمان و مکان و به هر مقام، سلام تویی که شاه خراسان بود برادر تو بر آن مقام رفیع و بر این مقام، سلام به هر عدد که تکلم شود به لیل و نهار هزاربار فزون تر زهر کلام، سلام صبح تا شب و از شام تا طلیعه صبح بر آستانه قدس ات علی الدوام، سلام در آسمان ولایت، مه تمامی تو ز پای تا به سرت، ای مه تمام، سلام به پیش گاه تو ای خواهر شه کونین ز فرد فرد خلیق، به صبح و شام، سلام منم که هر سر مویم به هر زمان گوید
منبع: مجله ی خیمه