تحلیلی بر وقایع پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله

بسم الله

علت خنثی بودن مسلمین در برابر خطبه حضرت زهرا سلام  الله علیها

علت سکوت و خنثی بودن مسلمانان در برابر وقایع پس از پیامبر اکرم و خطبه ی حضرت زهراء و شهادت ایشان، این است که فرهنگ جاهلیت در آنها تثبیت شده بود، لذا حضرت زهرا سلام  الله علیها وقتی با اصحاب و گروههای مختلف صحبت کرده و واقعه غدیر را یادآوری می کردند آنها می گفتند: "بله ما قبول داریم اما چه کنیم که آنها زودتر آمدند بیعت کردند و اگر شما زودتر می آمدید ما با شما بیعت می کردیم!" یعنی مسئله مهم جانشینی پیامبر خدا صلی الله علیه وآله  که مسئله دین و کفر است را بر اساس زودتر و دیرتر مطرح می کردند.

از غمبارترین حوادثی که بر اهل بیت گذشت مسئله شهادت حضرت زهرا سلام  الله علیها است. لازم نیست که انسان حتی شیعه باشد که از شنیدن زندگی آن حضرت دلش به درد آید چون هر منصفی بشنود که زنی در سن بسیار جوانی – به ویژه که او دختر پیامبراست در حمایت از ولایت و همسرش ضربه می خورد و جنینش سقط می شود و پس از مدتی که در بستر بیماری می افتد به شهادت می رسد و مظلومانه تر آنکه زمان شهادت و قبر این بانو هم نامشخص است ؛ خود گویای بسیاری از حرفهای ناگفته است.

با توجه به هم زمانی نوروز و ایام فاطمیه سلام  الله علیها، لزوم حفظ حرمت ایام سوگواری بزرگان دین به ویژه ائمه اطهار مورد تأکید است و روشن است وقتی ناراحتی و غم برای انسان ایجاد می شود با شادمانی سازگاری ندارد. به طور مثال اگر یکی از نزدیکان ما در عید از دنیا برود خب انسان چگونه است؟ آیا می گوید عید را ترجیح می دهم و غم و عزاداری را فروگذار می کنم؟! حرمت نگه داشتن ایام بستگی به این دارد که چقدر انسان وابستگی عاطفی به اهل بیت سلام  الله علیه دارد و ما که شیعیان ائمه اطهارسلام الله علیهم هستیم در عمل هم باید آن را نشان دهیم. 

علل فشار و تهدید علیه اهل بیت سلام  الله علیه، پس از رحلت رسول اکرم سلام  الله علیها

در بررسی علل فشار علیه اهل بیت سلام  الله علیه پس از رحلت رسول خدا باید تحلیلهای تاریخی و فرهنگی اجتماعی نسبت به وقایعی که بر اهل بیت سلام  الله علیه پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه وآله  گذشت، صورت گیرد تا متوجه شویم که چرا این فضای خفقان و محدودیت شدید علیه ائمه اطهار از آن زمان آغاز شد، تا اینکه به حدی رسید که امام و ولی خدا حضرت مهدی(عج) در غیبت قرار گرفتند. از نقطه نظر فرهنگی اجتماعی که بخواهیم آن زمان را تحلیل کنیم به این نتیجه می رسیم که همان تفکر قبیله ای که بر اعراب دوران جاهلیت حاکم بود، ادامه داشت با اینکه پیامبر صلی الله علیه وآله  با این تفکر مقابله کرد و با بحث نژادپرستی و با عقاید قبیله ای که با آموزه های دینی و اخلاقی منافات داشت مواجه محکمی داشتند، اما در زمان حضرت محمد صلی الله علیه وآله  آنقدر فرصت نبود که به طور کامل ریشه کن شود به همین دلیل پس از رحلت ایشان دوباره به دوران جاهیلیت و تفکر قبیله ای برگشتند.

بحث دیگر دیدگاه کلامی فلسفی است. به نظر می رسد هنوز آن عمق مسئله امامت برای مسلمانان درک نشده بود و شاید فرصت کافی هم وجود نداشت تا اینکه چنین فرهنگی در میان مسلمانان جا بیفتد. معلوم است هیچ تصور کامل و کلامی فلسفی که امروز ما از امامت داریم در آن دوران بروز و ظهور نداشت و تصورشان صرفا جانشینی و خلافت بود و آن هم خلافت و حکومت سیاسی. و وقتی چنین دیدگاه صرفا سیاسی به جانشینی پیامبر باشد طبیعتا آن را به روابط خاص قبیله ای فروکاهش می دهند. یعنی آن را به آسمان نمی برند که حتما خداوند متعال باید جانشین پیامبر را معین فرماید.

در واقع در زمان امام باقر و امام صادق سلام  الله علیه شرایط به گونه ای شد که بحث کلامی فلسفی امامت به صورت کامل تبیین شد اگر چنین مسئله ای را آنها در آن زمان درک کرده بودند به افکار حاکم در سقیفه اکتفا نمی کردند و می گفتند همانطور که تعیین پیامبر دست ما نیست تعیین جانشین پیامبر نیز دست ما نیست. بنابراین یک مشکل فلسفی کلامی قطعا در آن زمان وجود داشته است که سبب شد آنها به دنبال ولی خدا نروند و بگویند همین ریش سفید و رئیس قبیله برای ما کافی است.

پس از دوران اولیه خلافت مسلمین کم کم این خلافت به سلطنت تبدیل شد به ویژه بعد از صلح امام حسن سلام  الله علیه و حاکمیت اموی ها این خلافت دیگر از صحابه پیامبر و خلافت اسلامی خارج شد و به سلطنت تبدیل گردید و در دوران امویان و عباسیان به عنوان یک سلطنت رسمی تثبیت شد. خب اینها از آن به بعد بحث دینی که نداشتند، هیچ؛ بلکه بحث قدرت و حکومت و سلطنت داشتند و برای حفظ این سلطنت نه تنها اهل بیت سلام  الله علیه را تحت فشار قرار داده به شهادت می رساندند بلکه هر مخالف دیگری را در گروه های دیگر حتی از علمای اهل سنت را نیز زندانی می کردند.

پاسخ به این سؤال که چرا در تاریخ در برابر خطبه حضرت زهرا سلام  الله علیه که دل هر انسانی را به درد می آورد، از سوی مسلمانان حرکتی در دفاع از ایشان را نمی بینیم؟ به این دلیل است که فرهنگ جاهلیت در آنها (اعراب بدوی) تثبیت شده بود و دوران پیامبر صلی الله علیه وآله  فرصت این نشد که در عمق توده های مسلمان فرهنگ اسلامی و تعالیم الهی جا بیفتد، لذا حضرت زهرا سلام  الله علیها وقتی با اصحاب و گروههای مختلف می رفتند صحبت می کردند و واقعه غدیر را یادآوری می کردند و می فرمودند: مگر در روز غدیر شما حاضر نبود که پیامبر صلی الله علیه وآله ، علی سلام  الله علیه را به عنوان جانشین بعد از خود معرفی کرد؟ آنها پاسخ می دادند که بله و قبول داریم اما چه کنیم که آنها زودتر آمدند بیعت کردند و اگر شما زودتر می آمدید ما با شما بیعت می کردیم! یعنی مسئله مهم جانشینی پیامبر خدا صلی الله علیه وآله  که مسئله دین و کفر است را بر اساس زودتر و دیرتر مطرح می کردند.

در فرهنگ شیعه حضرت زهراء سلام  الله علیها از جایگاه و شأن ویژه ای برخوردار است. در شیعه دید عمیقی نسبت به زن بر اساس جایگاهی که برای حضرت زهرا سلام  الله علیها تبیین می شود، وجود دارد. فرهنگ شیعه یک بانویی مثل حضرت زهرا سلام  الله علیها را آنقدر از نظر معنوی بالا می برد که هیچ پیغمبری به جز پیغمبر آخرالزمان دستش به آن نمی رسد. با این جایگاهی که حضرت زهرا سلام  الله علیها دارد دیگر نمی توانیم بگوییم زن و مرد در درجات معنوی متفاوت هستند؛ خیر. دقیقاً زنان به جایی می توانند برسد که مردان ، اما از راه خودشان این مسیر را طی می کنند.

متأسفانه دوران غیر از خلافت امیرالمؤمنین سلام  الله علیه تا زمان امام باقر سلام  الله علیه ائمه فرصت و یا امکان بیان معارف را خیلی خیلی کم داشتند یعنی روایاتی که از حضرت علی سلام  الله علیه به ما رسیده محدود به همان دوره خلافت ایشان دارد یعنی روایاتی که مربوط به دوران سکوت ۲۵ ساله ایشان می شود، بسیار بسیار کم هست و همینطور از حضرت زهرا سلام  الله علیها و امام حسین و حسن سلام  الله علیهما نیز مطالب کمی به ما رسیده است و حجم مطالبی که از این بزرگان به ما رسیده است با آن مطالب که از امام باقر و امام صادق و امام رضا علیهم السلام به ما رسیده است قابل مقایسه نیست چون این سه بزرگوار در یک موقعیتی قرار گرفتند که امکان پخش و ثبت سخنانشان بود و لذا حضرت زهرا سلام  الله علیها با اینکه از نظر شیعه دارای مقام بسیار بالایی هستند اما امکان بیان آن فراهم نبود ، چون هم مدت عمرشان کوتاه بود و هم موقعیت اجتماعی فراهم نبود. اما همه اینها دلیل نمی شود که ما از برکات ایشان استفاده نکرده باشیم چون ایشان ام الائمه هستند و ائمه اطهار نیز همواره به اینکه حضرت زهرا سلام  الله علیها مادرشان هستند، افتخار کرده اند که در این مسئله مطالب و مسائل عمیقی نهفته است. 

پی‌نوشت‌ها: 

نویسنده: حجت الاسلام محمد سادات منصوری رئیس مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی سازمان تبلیغات اسلامی کل کشور

منبع: خبرگزارى مهر((www.mehrnews.com

راسخون