هیچ عملی، معادل نماز نیست
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: هیچ عملی معادل نماز نیست، زیرا نماز، جامع‌ترین، معتبرترین و بالاترین عبادت و خدمت است.
در ابتدا لازم است که با مفهوم نماز آشنا شویم. مفهومی که امروز از کلمه «نماز» در زبان فارسی و «صلوة» در زبان عربی می‌فهمیم، همین فریضه معلوم و معین است که با ارکان خاصه و مقدمات و مقارنات و شکل و هیأت معین به قصد قربت پروردگار، ادا می‌شود؛ که اول آن تکبیرة‌الاحرام و آخر آن سلام است که یک اصطلاح شرعی و فقهی است که شارع مقدس آن را وضع فرموده است.
اما در اصطلاح لغوی، «صلوة» یک معنای وسیع‌تری دارد و به معنای دعا و نیایش و درخواست است. علت اینکه شارع مقدس هم نماز را به نام «صلوة» نامیده، این است که «صلوة» در واقع یک نوع خواستن و دعا است. البته دعایی خاص و ویژه که شارع مقدس آن را وضع کرده است. (1)
نماز که نقش بنیادی و اساسی در نزدیک کردن و پیوند دادن انسان با خداوند متعال دارد، دارای اهمیت و فوایدی است که این اهمیت از قرآن کریم، کلمات و افعال معصومین علیهم السلام و توجه و دقت در خود نماز قابل استفاده است که به اختصار بیان می‌شود.
الف) اهمیت نماز در قرآن کریم:
در قرآن مجید که مجموعه راهنمایی‌ها و دستورالعمل‌های زندگی سعادتمندانه بشریت آمده است، درباره خمس 1 آیه، درباره روزه 13 آیه، درباره حج 18 آیه و درباره زکات، 23 آیه آمده است، اما درباره نماز، بیش از 122 آیه نازل شده که طی آن، اهمیت، احکام و مسائل مهم نماز مطرح گردیده است. (2)
ب) اهمیت نماز در کلام و افعال معصومین علیهم السلام :
1 ـ نماز، اولین پرسش:
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می‌فرماید: «ستون دین، نماز است و از میان اعمال انسان در رستاخیز، نماز نخستین عملی است که مورد رسیدگی قرار می‌گیرد؛ اگر صحیح بود، سایر اعمال نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت و اگر نه، باقی اعمال نیز مردود خواهد بود». (3)
2 ـ نماز، جامع‌ترین عبادت‌ها:
امام صادق علیه السلام می‌فرماید: هیچ عملی معادل نماز نیست، زیرا نماز، جامع‌ترین، معتبرترین و بالاترین عبادت و خدمت است. (4)
3 ـ نماز، ریشه دین:
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می‌فرماید: دین اسلام مثل درختی است که ایمان تنه آن و نماز، ریشه‌های آن است. (5)
4 ـ نماز، بهترین وسیله تقرب:
معاویة بن وهب از امام صادق علیه السلام سوال می‌کند بهترین چیزی که بندگان به وسیله او، به خداوند نزدیک می‌شوند، چیست و محبوب‌ترین وسیله تقرب، در نزد خداوند کدام است؟
حضرت جواب دادند: بعد از معرفت خداوند، برای تقرب به خدا، عملی بهتر از نماز نمی‌شناسم؛ آیا به عیسی بن مریم نگاه نمی‌کنی که فرمود: خداوند به من نماز و زکات را سفارش کرده که تا زنده‌ام آن‌ها را بپا دارم. (6)
5 ـ نماز، ستون دین:
امام باقر علیه السلام می‌فرماید: نماز، ستون دین است، مَثَل آن، همانند ستون خیمه است که وقتی استوار باشد، میخ‌ها و طناب‌ها پا برجاست و هرگاه ستون آن کج و شکسته شود. هیچ‌کدام از آن‌ها استوار نمی‌ماند. (7)
ج) اهمیت نماز، در خود نماز:
نماز، انسان بی‌نهایت کوچک را با آفریدگار بی‌نهایت بزرگ پیوند می‌دهد و بهترین تبلور خضوع جان در برابر جانان است. نماز، عالی‌ترین نمایش عبودیت و بندگی خداوند است که با کلام و اعمال، عمل، قلب و روح انسان و پرستش او را به نمایش می‌گذارد که هیچ یک از واجبات دیگر، از چنین ویژگی، برخوردار نیست، زیرا هر رکن و اجزایی از نماز، حکایت کننده‌ی بابی از ابواب معارف و تقرب به خداوند را در بر دارد.
1 ـ سوره حمد، تبیین اصول دین:
در نماز، سوره حمد خوانده می‌شود که از طرفی دو اصل اعتقادی هر مسلمانی را تشکیل می‌دهد و از طرف دیگر، طبق حدیثی که از پیامبر صلی الله علیه وآله وارد شده، ارزش و محتوای سوره حمد، هم‌وزن و هم‌سنگ با کل قرآن کریم شمرده شده است.
2 ـ رکوع:
رکوع در نماز، از بهترین نوع اظهار بندگی است. کسانی به خداوند نزدیک می‌شوند که در اظهار ادب، کوتاهی نکرده باشند. امام صادق علیه السلام می‌فرماید: و فی الرکوع ادبٌ و فی السجود قربٌ و من لا یحسن الادب لا یصلح القرب (8)؛ در رکوع نماز، ادب است و در سجودش قرب و هر که ادب را نیکو به جا نیاورد، شایسته قرب نیست.
3 ـ سجود:
سجده، نشان تذلل و خاکساری در برابر خداوند و عالی‌ترین درجه عبودیت است، زیرا انسان با سجده، خود را هم‌رنگ با هستی می‌کند، قرآن می‌فرماید: تمام آنچه در آسمان و زمین وجود دارد، برای خدا سجده می‌کند. (9)
4 ـ تشهد:
در تشهد، گواهی به یگانگی خداوند و رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در کنار هم آمده است که پیوند نبوت و رهبری را با توحید و عبودیت می‌رساند، در حمد با زبان جمع، اظهار عبودیت و استعانت می‌کردیم، ولی در تشهد، به صورت انفرادی. شاید گویای این باشد که این گواهی را هر کس باید با آگاهی و اعتقاد عمیق خود اظهار بدارد و بیعت خویش را به خدا و رسول او تجدید نماید. (10)
پاورقی:
1. دعوتی، سید ابوالفتوح، نماز یعنی رهبری، قم، انتشارات ستاد اقامه نماز، چاپ دوم، 1375، ص 14 و 13.
2. صادقی اردستانی، احمد، جلوه‌های نماز در قرآن و حدیث، چاپ اول، 1374، ص 12 و امام خمینی، پرواز ملکوت، موسسه مطبوعاتی دارالکتاب، ج 1، ص 9.
3. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 82، ص 227.
4. همان، ص 219. «ان طاعة الله خدمته فی الارض فلیس شیءٌ من خدمته به عدل الصلاة».
5. همان، ص 213.
6. فیض کاشانی، ملامحسن، محجه البیضاء، ج 1، ص 339.
7. مجلسی، محمد باقر، همان، ص 234.
8. همان، ص 108.
9. نمل: 49.
10. قرائتی، محسن، پرتوی از اسرار نماز، انتشارات ستاد اقامه نماز، ص 186 ـ 172.
تبیان