پلی به سوی رضایت پروردگار!
ایمان و عمل صالح، در کنار هم باعث تکامل انسان می‌شود، و صبر می‌تواند هر دو را براى انسان به ارمغان بیاورد و در حقیقت، پُلى به سوى رضایت پروردگار باشد.
«صبر»
یک صفت نفسانی بازدارنده و عامی است که دارای دو جهت عمده است: از یک سو
گرایش‌ها و تمایلات غریزی و نفسانی انسان را حبس و در قلمرو عقل و شرع
محدود می‌کند. از سوی دیگر نفس را از مسئولیت گریزی در برابر عقل و شرع باز
داشته و آن‌را وادار می‌کند که زحمت و دشواری پای‌بندی به وظایف الهی را
بر خود هموار سازد. البته این حالت اگر به سهولت و آسانی در انسان تحقّق
یابد، به آن «صبر» و هر گاه فرد خود را با زحمت و مشقّت بدان وادار سازد،
«تصبّر» می‌گویند.
طبق بعضی از روایات نتیجه و ثمره صبر گشایش
کارها است. امام صادق (علیه السلام) به نقل از پدر بزرگوارشان امام
باقر(علیه السلام) می‌فرماید: «... به راستى که هرکس [در برابر ناملایمات]
صبر پیشه کند، با بردبارى و شکیبایى خود قدر و منزلت روزه‌دارِ شب
زنده‌دار، و شهیدى که در رکاب رسول خدا(ص) شمشیر زده است را به دست
می‌آورد» (شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 198(
صابران مورد محبت خدایند!!
امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «هر مؤمنى به بلایى گرفتار شود و بر آن بلا صبر کند، مانند پاداش هزار شهید را خواهد داشت».[
در قرآن کریم می‌خوانیم: «وَ اللهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ»؛[1] «خداوند صابران را دوست دارد»
این‌که
چرا خداوند صبرکنندگان را دوست دارد؛ باید پاسخ آن‌را از اهمیت و ارزش صبر
یافت که در این‌باره به طور خلاصه نکاتی بیان می‌شود:
1ـ دیندارى به
معناى شناخت خداوند و پذیرش یگانگى ربوبیت او و تسلیم شدن در برابر
دستورهاى او است. مؤمن کسى است که هم به خداوند معرفت دارد، هم او را ربِ
یگانه جهان می‌داند و هم از او پیروى می‌کند.[2] پیروى از دستورهاى خداوند
جز با صبر و پایدارى در برابر وسوسه‌هاى شیطان و لشکریان جهل ممکن نیست؛ از
این‌رو در روایات، رابطه صبر با ایمان را چونان رابطه سر با بدن
دانسته‌اند، و هر کس که صبر ندارد از ایمان تهى است.[3]
افزون بر این؛
رابطه فضیلت‌هاى اخلاقى با صبر نیز مانند رابطه صبر با ایمان است؛ زیرا هیچ
کار پسندیده اخلاقى جز با صبر و استقامت در برابر لشکریان جهل انجام‌پذیر
نیست و از این‌رو است که برخى از علماى اخلاق گفته‌اند: «اکثر اخلاق داخل
در صبر است».[4]
2ـ صبر نه تنها ریشه در ایمان دارد؛ بلکه در ایمان، نقش
کلیدى دارد. از امام صادق (علیه السلام) حکایت شده است: «صبر، نسبت به
ایمان مانند سر نسبت به بدن است، پس همان‌گونه که اگر سر برود بدن نیز از
بین می‌رود؛ اگر صبر برود ایمان نیز از بین می‌رود».[5]
از
طرفى نیز صبر، نقش و ثواب عمل صالح در سیر و سلوک را ایفا می‌کند؛
همان‌طور که امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «هر مؤمنى به بلایى گرفتار
شود و بر آن بلا صبر کند، مانند پاداش هزار شهید را خواهد داشت».[6] از
این‌رو همان‌طور که از آیات قرآن استفاده می‌شود، ایمان و عمل صالح، در
کنار هم باعث تکامل انسان می‌شود، و صبر می‌تواند هر دو را براى انسان به
ارمغان بیاورد و در حقیقت، پُلى به سوى رضایت پروردگار باشد.
3ـ صبر رمز
حرکت به سوی خدا است؛ خداوند در فرازهای مختلف قرآن، پیامبر اکرم (صلی
الله علیه و آله) را امر به صبر فرموده که در برخی آیات، صبر به صورت مطلق و
در برخی دیگر، صبر در موارد خاصى ستایش شده است. گویا می‌خواهد رمز پیروزى
در تمام زمینه‌ها را صبر معرفى کند و شاید علت همراه شدن آن با نماز[7]
این باشد که نماز حرکت آفرین است و صبر، مقاومت را ایجاب می‌کند و این دو
در کنار هم به نتیجه و پیروزى می‌رسند.
4ـ صبر وسیله وابستگى به خدا است
و با اتکاء به نفس تلازم دارد. قرآن تأثیر صبر را فلاح و رستگاری براى
صابر عنوان می‌کند.[8] این تأثیر به‌گونه اى است که می‌تواند انسان را از
هلاکت نجات بخشیده و از قعر جهنم به سوى مراتب بالاى بهشت رهنمون شود.
بنابراین،
با توجه به این موارد و مباحث دیگر درباره صبر می‌توان پی برد که چرا
خداوند صابران را دوست دارد؛ و به طور کوتاه گفت که؛ صبر، با همه جوانب آن،
انسان را در مسیر رسیدن به کمال الهی محافظت می‌کند، و خداوند هرچه را که
به او برساند، دوست دارد.
بخش آخر و تبرک به سخنان امیرالمومنین علیه السلام:
صبر، با همه جوانب آن، انسان را در مسیر رسیدن به کمال الهی محافظت می‌کند، و خداوند هرچه را که به او برساند، دوست دارد.
**رحم
الله امرا سمع حکما فوعی، ودعی الی رشاد فدنا ... و کذب مناه. جعل الصبر
مطیة نجاته. (نهج البلاغه ـ خطبه 76) خداوند بیامرزد کسی را که سخن حکیمانه
بشنود و آن را فرا گیرد و به جانب حق هدایت شود و آن را بپذیرد ... و
آرزوهای نا به جا را تکذیب کند و صبر را وسیله نجات خویش قرار دهد.
**ان ابتلیتم فاصبروا، فان العاقبة للمتقین. (نهج البلاغه ـ خطبه 98) اگر (به رنج و ناراحتی) مبتلا شدید، شکیبا باشید که عاقبت (پیروزی) با پرهیزگاران است.
**اخذ
الله بقلوبنا و قلوبکم الی الحق، و الهمنا و ایاکم الصبر!. (نهج البلاغه ـ
خطبه 173) خداوند دل های ما و دل های شما را به سوی حق متوجه سازد و به ما
و شما صبر الهام فرماید.
پی نوشتها:
[1]. آل عمران، 146.
[2]. ر. ک: کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 26
[3].
«الصَّبْرُ مِنَ الْإِیمَانِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ
فَمَنْ لَا صَبْرَ لَهُ لَا إِیمَانَ لَهُ»؛ ابن شعبه حرانی، حسن بن علی،
تحف العقول عن آل الرسول صلی الله علیه و آله، محقق: غفاری، علی اکبر، ص
202
[4]. نراقی، ملا محمد مهدی، جامع السعادات، ج 3، ص 281
[5]. الکافی، ج 2، ص 87.
[6]. همان، ص 92.
[7]. «وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاة»؛ بقره، 45.
[8]. آل عمران، 200.
منابع:
سایت اسلام کوئیست
سایت اندیشه قم
عالی
اجرکم عندالله