موضوع عدل و عدالت اجتماعی یکی از مباحث مهم دین مقدس اسلام است و از آغاز، ذهن انسان را به خود مشغول داشته است، و مهم‌ترین منبع آن قرآن و سنت می‌باشد. اسلام با قوانین متعالی خود روح تازه‌ای بر کالبد عدالت دمیده است، در میان فرقه‌های مختلف اسلامی، شیعیان، عدل الهی و امامت را جزء اصول دین خود می دانند؛ و امام علی(علیه السلام)- اولین امام آن‌ها، مظهر عدل و عدالت‌خواهی می‌باشد. امام علی(علیه السلام) نه تنها عدالت اجتماعی را یک تکلیف، بلکه یک ناموس الهی می‌داند. نهج‌البلاغه، عدالت اجتماعی را یک فلسفه و یا نظریه‌ی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی می‌داند که کم‌تر به آن پرداخته شده است.
امیرالمومنین علیهالسلام اولین و تنها فردى از ائمه است که به خلافت رسید و این امکان برایش فراهم شد تا عدالت را (ولو به مدت اندک) به اجرا گذاشته و همچنین به تبیین آن بپردازد. در این مدت کوتاه ایشان آن چنان بنیان نظرى و عملى براى عدالت بنا نهادند که در تاریخ پندآموز و نمونه است. وقتى که على علیهالسلام به خلافت رسید در حدود 35 سال از زمان حکومت پیامبر صلى اللهعلیه و آله مى گذشت. در طى این مدت، رفته رفته اصول اولیه اقتصادى که توسط پیامبر صلى الله علیه و آله پایه گذارى شده بود، مندرس شده و بى عدالتى ها و ظلمهاى فراوانى حادث شده، و بسیارى از اصول عدالت خواهانه پیامبر صلى الله علیه و آله تعطیل گشته بود. امیرالمومنین علیهالسلام اولاً با بیان خویش، این انحرافات را تشریح کرده و به تبیین اصول اقتصاد اسلام پرداختند، ثانیاً به طور عملى به جنگى تمام عیار با بى عدالتى ها برخاستند و در آخر نیز در همین راه شهید شدند.